ભાસ્કર વિશેષ:મડાગાસ્કર અને સૌરાષ્ટ્ર વર્ષો પહેલાં વિખૂટા પડેલા બે ‘ભાઈ’

સૌરાષ્ટ્ર બેઝિન, જે પશ્ચિમી ગુજરાતથી ઉત્તર મુંબઈ સુધી ફેલાયેલો છે. તે 1 હજાર વર્ષ પહેલાં મડાગાસ્કરથી ભારતના વિખૂટા પડ્યા બાદ સર્જાયો હતો તેવું નિષ્કર્ષ તેના વિશે ચાલી રહેલા અભ્યાસમાં જાણવા મળી રહ્યું છે. સૌરાષ્ટ્ર બેઝિનના કાંપનો અભ્યાસ ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ટેક્નોલોજી (IIT) બોમ્બે દ્વારા તિરુવનંતપુરમ સ્થિત નેશનલ સેન્ટર ફોર અર્થ સાયન્સ સ્ટડીઝ (NCESS) સાથે સંયુક્ત રીતે પ્રદેશની પેલિયોજીઓગ્રાફી વિશે જાણકારી મેળવવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે. પેલિયોજીઓગ્રાફી એ એક ઐતિહાસિક અભ્યાસ છે જે આપણને જણાવે છે કે ભૂતકાળમાં પૃથ્વીના ભાગો કેવા દેખાતા હતા. આ અભ્યાસનો ઉદ્દેશ્ય પ્રદેશના ભૌગોલિક ઇતિહાસની સમજને સુધારવા માટે બેઝિનના ખનિજોનું વધુ અન્વેષણ કરવાનો છે. સૌરાષ્ટ્ર બેઝિન, પશ્ચિમ ગુજરાત અને મુંબઈના ઉત્તરમાં દરિયાકિનારે આવેલું છે, જે સમુદ્ર અને જમીનમાં ફેલાયેલા 2,40,000 ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલું છે. અહીંનો મોટા ભાગનો લેન્ડસ્કેપ ‘ડેક્કન ટ્રેપ’ નામના જ્વાળામુખીના ખડકોમાં દટાયેલો છે, જે 66 કરોડ વર્ષ પહેલાં ક્રેટેશિયસ સમયગાળા દરમિયાન પશ્ચિમી ઘાટ પર જ્વાળામુખી ફાટી નીકળ્યો હતો, એમ અભ્યાસમાં જણાવાયું છે. જોકે, જ્વાળામુખીની રાખ અને ખડકોની નીચેનો કાંપ ભારતીય ઉપ-મહાદ્વીપના 1000 વર્ષના પ્રવાસને છુપાવે છે એમ તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું. અર્થ સાયન્સ વિભાગના પ્રોફેસર સાંતનુ બેનર્જીએ આઈઆઈટી બોમ્બે ખાતે જણાવ્યું હતું કે આગળની યોજના એ જ ક્ષેત્રમાં કામ કરવાની છે કે તે સ્રોત વિસ્તારો અને તે સમયના પેલિયોજીયોગ્રાફિક ફેરફારો વિશેની અમારી સમજણને સુધારી શકે. આપણે તપાસ કરવી જોઈએ કે શું કાંપ મેડાગાસ્કર અને સેશેલ્સમાંથી પણ આવ્યો હતો. અમે ઓઇલ એન્ડ નેચરલ ગેસ કોર્પોરેશન (ઓએનજીસી)નો સંપર્ક કરવાની યોજના બનાવીએ છીએ, જેથી અભ્યાસ વિસ્તાર માટે સિસ્મિક ડેટા મેળવવા માટે બેઝિન રૂપરેખાંકન નક્કી કરવામાં આવે અને અરબી સમુદ્રમાં કાંપ શોધી શકાય. અભ્યાસમાં પ્રાચીન નદી પ્રણાલીઓમાં પેલેઓ-ડ્રેનેજ પેટર્ન પણ જોવા મળે છે, જે ભૌગોલિક દળોને કારણે સમય જતાં લેન્ડસ્કેપ કેવી રીતે વિકસિત અને પુન: આકાર પામ્યા તે સમજવા માટે નિર્ણાયક છે. અભ્યાસમાં ઉમેર્યું છે કે ભવિષ્યમાં આ તારણો પ્રાચીન નદી પ્રણાલીના માર્ગો પર પ્રકાશ પાડી શકે છે. વિભાજન પહેલાં ભારત, મડાગાસ્કર અને સેશેલ્સ એકબીજા સાથે જોડાયેલા હતા
આઇઆઇટી બોમ્બેના ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ અર્થ સાયન્સના ડૉ. પવનકુમાર રજકે અને અભ્યાસના મુખ્ય લેખકે બુધવારે જણાવ્યું હતું કે સૌરાષ્ટ્ર બેઝિન લગભગ 1000 વર્ષ પહેલાં મડાગાસ્કરથી ભારતના અલગ થવાથી બન્યું હતું. વિભાજન પહેલાં ભારત, મડાગાસ્કર અને સેશેલ્સ એકબીજા સાથે જોડાયેલાં હતાં. અલગ થયા પછી ભારતનો પશ્ચિમી ભાગ નીચાણવાળા પ્રદેશો બની ગયો હતો, જ્યારે ઉત્તર અને ઉત્તર- અભ્યાસ વિસ્તારના પૂર્વીય ભાગોએ ઊંચાઇવાળા વિસ્તાર તરીકે ભૂમિકા ભજવી હતી. સૌરાષ્ટ્ર બેઝિન, કેમ્બે, કચ્છ અને નર્મદા જેવા નજીકના બેઝિન સાથે ભારતના પશ્ચિમ માર્જિનનો એક ભાગ બનાવે છે, જેને હાઇડ્રોકાર્બન સંસાધનોના સંભવિત સ્થળો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ કાંપના મૂળને જાણવું તે સંશોધનના પ્રયત્નો અને આ સંસાધનોના બહેતર સંચાલનમાં મદદ કરી શકે છે.

આ પ્રકારના તમામ સમાચાર માટેે App ડાઉનલોડ કરો.