ભાસ્કર એક્સપ્લેનર: જેલમાંથી છૂટ્યાના 145 કલાકમાં જ ફરી CM:હેમંત સોરેનને આટલી ઉતાવળ કેમ?; ચંપાઈ સોરેનથી ખતરો કે અન્ય કોઈ કારણ?

હેમંત સોરેનને જેલમાંથી મુક્ત કર્યાને માત્ર 145 કલાક થયા છે અને તેમણે ફરીથી ઝારખંડના મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા છે. 31 જાન્યુઆરીએ તેમની ધરપકડ પહેલા હેમંત સોરેને સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું અને ચંપાઈ સોરેન તેમના સ્થાને CM બન્યા હતા. ઝારખંડમાં માત્ર 4 મહિના પછી ચૂંટણી છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર ચંપાઈ સોરેન રાજીનામું આપવા માગતા ન હતા. બીજી તરફ હેમંત સોરેનના જામીન સામે સીબીઆઈ સુપ્રીમ કોર્ટમાં જવાની તૈયારી કરી રહી છે. જેલમાંથી છૂટતાં જ હેમંત સોરેન ફરી કેમ બન્યા સીએમ, શું ચંપાઈ સોરેનથી કોઈ ડર?, જામીન રદ થશે તો આ વખતે જેલમાંથી સરકાર ચલાવશે? આવા 6 મહત્વના સવાલોના જવાબો જાણો ભાસ્કર એક્સપ્લેનરમાં… સવાલ 1: ચૂંટણીને હવે માત્ર 4 મહિના બાકી. આવી સ્થિતિમાં ચંપાઈ સોરેનને રાજીનામું અપાવીને હેમંત કેમ CM બન્યા?
જવાબ: રાજકીય નિષ્ણાત રાશિદ કિડવાઈના મતે ઝારખંડની તુલના તમિલનાડુની રાજનીતિ સાથે કરવી જોઈએ. જ્યારે જયલલિતા સીએમ હતા ત્યારે તેમની સામે અનેક વખત કેસ નોંધાયા હતા અને તેમને જેલમાં જવું પડ્યું હતું. જ્યારે તેઓ જેલમાં ગયા ત્યારે પનીરસેલ્વમ સીએમ બન્યા અને જયલલિતા બહાર આવતા જ તેમણે સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું. એ જ રીતે પોતાની સ્પષ્ટ છબી બતાવવા માટે હેમંતે ચૂંટણી પહેલા આગેવાની લેવી પડશે. સીએમ તરીકેના શપથ લેતાની સાથે જ આ એક રીતે ઉદાહરણ બની જશે. જો ચંપાઈ સીએમ પદ પર હતા ત્યારે જેએમએમ ચૂંટણી જીતી હોત તો ચંપાઈને પદ પરથી હટાવવાનું મુશ્કેલ હતું. જનતાને લાગશે કે ચંપા એક સારા સીએમ છે તો તેમને આ પદ પરથી કેમ હટાવવામાં આવી રહ્યા છે. આ સિવાય ચૂંટણીના 4 મહિના પહેલા ચંપાઈ સોરેનના રાજીનામા માટે 3 મુખ્ય કારણો આપવામાં આવી રહ્યા છે… 1. કેન્દ્રના ષડયંત્રનો પર્દાફાશઃ હેમંત સોરેન નિયમિત જામીન પર બહાર છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર JMM હેમંત સોરેનને ફરીથી સીએમ બનાવવા માગે છે. આમ કરીને પાર્ટી જનતાને સંદેશ આપવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે કે હેમંત સોરેનને ખોટા કેસમાં ફસાવવામાં આવ્યા છે. કેન્દ્ર સરકારની શક્તિશાળી એજન્સીઓએ તેમને સીએમ પદેથી હટાવવાનું કાવતરું ઘડ્યું હતું. 2. નેતૃત્વ અંગે કોઈ સસ્પેન્સ નથી: જેએમએમ અને તેના સહયોગી પક્ષના નેતાઓએ કહ્યું કે, તેઓ હેમંત સોરેનના નેતૃત્વમાં છેલ્લી ચૂંટણી લડ્યા હતા. જો આગામી વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા સોરેન ફરીથી સીએમ બનશે તો લોકોમાં સીધો સંદેશ જશે કે હેમંત ગઠબંધનના અસલી નેતા છે. નેતૃત્વને લઈને પાર્ટી અને ગઠબંધનમાં કોઈ સસ્પેન્સ નથી. 3. બાકીના વચનો પૂરા કરશેઃ ચૂંટણી પહેલા હેમંત સોરેન એ વચનો પૂરા કરવા માગે છે જે તેમણે ગત ચૂંટણીમાં કર્યા હતા. શક્ય છે કે સીએમ તરીકે શપથ લીધા બાદ તેઓ બાકીના મોટા ચૂંટણી વચનો પર કામ કરવાનું શરૂ કરશે. સવાલ 2: શું હેમંત અને તેની પાર્ટીને ચંપાઈ સોરેનથી કોઈ પ્રકારનો ભય હતો?
જવાબ: ના, રાશિદના કહેવા પ્રમાણે JMM અને કોંગ્રેસ ઈચ્છે છે કે, ચૂંટણી માત્ર અને માત્ર હેમંતના નેતૃત્વમાં જ લડવામાં આવે. જો ચંપાઈ ચૂંટણી પહેલા રાજીનામું નહીં આપે તો નેતૃત્વને લઈને શંકાની સ્થિતિ સર્જાશે. આ છે હેમંત સોરેનની રાજકીય ગણતરી, જેના કારણે ચંપાઈએ રાજીનામું આપવું પડ્યું. જો તેમણે અત્યારે રાજીનામું ન આપ્યું હોત તો આ ગણતરીઓ ખોરવાઈ ગઈ હોત. ચંપાઈ સોરેન, શિબુ સોરેન હેમંતને લઈને વફાદાર રહ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં બળવાખોરના ડરથી તેઓ રાજીનામું આપે તેવી શક્યતા ઓછી છે. સવાલ 3: શું ચંપાઈ સોરેને પોતાની મરજીથી સીએમ પદ છોડ્યું? કે પછી દબાણમાં રાજીનામું આપ્યું?
જવાબઃ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના અહેવાલ મુજબ ચંપાઈ સોરેન વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવા માગતા ન હતા. તેમણે બેઠકમાં કહ્યું, 'વિધાનસભાની ચૂંટણીને હવે માત્ર 2-3 મહિના બાકી છે. આવી સ્થિતિમાં ચૂંટણી પહેલા સીએમ પદ પરથી તેમનું રાજીનામું લોકોમાં યોગ્ય સંદેશ નહીં જાય. હું હેમંત સોરેન અને કલ્પનાને મારા પુત્ર અને પુત્રીની જેમ માનું છું. રિપોર્ટ અનુસાર ચંપાઈએ એમ પણ કહ્યું કે, તે એક માસ લીડર પણ છે. તે લોકોમાં લોકપ્રિય છે. હેમંત સોરેન માત્ર જામીન પર બહાર આવ્યા છે, તેથી તેઓ સીએમ તરીકે શપથ લેતાની સાથે જ ઝારખંડ સરકારને અસ્થિર કરવાનો બીજો પ્રયાસ થઈ શકે છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, કોંગ્રેસના ધારાસભ્ય પ્રદીપ યાદવે ચંપાઈ સોરેન સાથે લગભગ 40 મિનિટ વાત કરી અને તેમને સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવા માટે મનાવી લીધા. રાશિદના મતે બે પ્રકારની વાતો થાય છે, એક તો તેમણે હાલમાં સીએમ પદ પરથી રાજીનામું ન આપવા અંગે પોતાનો મત વ્યક્ત કર્યો હતો. જેએમએમના મોટાભાગના નેતાઓ તેમના અભિપ્રાય સાથે અસહમત હતા અને તેમને આ પદ પરથી રાજીનામું આપવાની ફરજ પડી હતી. બીજું, એવું બની શકે કે ચંપાઈ સીએમ પદ છોડવા માગતા ન હોય અને તેમનો ઈરાદો આ પદ પર જ રહેવાનો હતો. જો તેનો આવો ઇરાદો હોત તો તે ટૂંક સમયમાં જ સ્પષ્ટ થઈ જશે. જો તેઓ હેમંતની આગેવાની હેઠળની સરકારમાં મંત્રી ન બનીને પોતાની નારાજગી વ્યક્ત કરશે તો તેમની મહત્વકાંક્ષા દેખાઈ જશે. સવાલ 4: ભવિષ્યમાં ચંપાઈ સોરેનની ભૂમિકા શું હશે, શું હેમંત સોરેન તેમની નારાજગી સહન કરી શકશે?
જવાબ: ચંપાઈ સોરેન જેએમએમના વરિષ્ઠ નેતા છે. તેમની પાર્ટી છોડવાની શક્યતા ઘણી ઓછી છે. આવી સ્થિતિમાં શક્ય છે કે તેઓ હેમંત સોરેનની આગેવાની હેઠળની નવી સરકારમાં મંત્રી પદની જવાબદારી સંભાળે. જો કે પાર્ટીના સૂત્રોનું માનીએ તો હેમંત તેમના દ્વારા લેવામાં આવેલા દરેક નિર્ણય પર ચાંપતી નજર રાખી રહ્યા છે. જો તેઓ વિરોધ નોંધાવે અને સરકારમાં જોડાવાનો ઈન્કાર કરે તો તેમને સંગઠનમાં મોટા પદની ઓફર થઈ શકે છે. તેમને કાર્યકારી પ્રમુખ બનાવવાની પણ ચર્ચા છે. રાશિદ કિદવાઈ કહે છે કે, રાજ્યમાં એકમાત્ર મોટું પદ મુખ્ય પ્રધાનનું છે. સરકાર અને મુખ્યમંત્રીની નજીકના લોકોનો પ્રભાવ છે. આવી સ્થિતિમાં ચંપાઈ સોરેન હેમંત સરકારમાં મંત્રી બનવાનો ઈન્કાર કરે તેવી શક્યતા ઓછી છે. રાશિદના મતે ચંપાઈ સોરેન ઝારખંડના દક્ષિણ છોટા નાગપુર વિભાગમાં ખૂબ જ પ્રભાવશાળી નેતા છે. તેને કોલ્હન પ્રદેશ પણ કહેવામાં આવે છે. આ વિસ્તારમાં કુલ 14થી વધુ વિધાનસભા બેઠકો છે. આ બેઠકો પર ચંપાઈની સીધી અસર જોવા મળી રહી છે. એટલું જ નહીં, આદિવાસી સમુદાયમાં શિબુ સોરેન અને હેમંત સોરેન પછી ચંપાઈ પાર્ટીના સૌથી પ્રભાવશાળી અને લોકપ્રિય નેતા છે. આવી સ્થિતિમાં તેમની નારાજગીનો સીધો ફાયદો ભાજપને મળવાની ખાતરી છે. આ જ કારણ છે કે ચંપાઈની નારાજગી હેમંત માટે મોંઘી સાબિત થઈ શકે છે. સવાલ 5: હેમંતને જામીન આપતી વખતે હાઈકોર્ટે શું કહ્યું, કેસ નૈતિક અને કાનૂની આધાર પર કેટલો મજબૂત છે?
જવાબ: સુપ્રીમ કોર્ટના વકીલ વિરાગ ગુપ્તાના જણાવ્યા અનુસાર, હેમંતના જામીન પર ઝારખંડ હાઈકોર્ટનો નવો નિર્ણય અધિકારક્ષેત્રની સાથે-સાથે મેરિટમાં પણ મજબૂત છે, જેના આધારે સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી ફેરફાર મેળવવો મુશ્કેલ અને પડકારજનક છે. હાઈકોર્ટે પીએમએલએની કલમ 45 હેઠળ સોરેનને જામીન આપ્યા છે. આ કાયદા મુજબ જામીન માટે બે બાબતો જરૂરી છે. હાઇકોર્ટે ઝારખંડમાં 8.86 એકર જમીનના કેસને ફગાવી દીધો છે જેની સામે સોરેન વિરુદ્ધ પીએમએલએ અને મની લોન્ડરિંગ હેઠળ કેસ નોંધવામાં આવ્યો હતો. છોટા નાગપુર ટેનન્સી એક્ટ 1908ની કલમ 48 મુજબ તે જમીન વેચી શકાતી નથી. કલમ 71(A) મુજબ, સોરેન રજીસ્ટર અને રેવન્યુ રેકોર્ડમાં તે જમીનના માલિક નથી. હાઈકોર્ટનું કહેવું છે કે, પીએમએલએ એક્ટની કલમ 50 હેઠળ નોંધાયેલા નિવેદનો અને સંજોગો અનુસાર પુરાવાના આધારે સોરેન વિરુદ્ધ પીએમએલએનો કેસ અને ગુનાની કાર્યવાહી કરવામાં આવતી નથી. જમીન પર બળજબરીથી કબજો જમાવવાના સોરેન સામેના આરોપો PMLA હેઠળની શિડ્યુલ્ડ ઓફિસના નથી. હાઈકોર્ટની ડિવિઝન બેન્ચે પીએમએલએની કલમ 19 હેઠળ સમન્સ અને ધરપકડના કેસમાં પોતાનો ચુકાદો આપ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કલમ 32 હેઠળ તે કેસ પર પુનર્વિચાર કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે. સવાલ 6: CBI ફરી હેમંત વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં જવાની તૈયારી કરી રહી છે, આવી સ્થિતિમાં તેમની ધરપકડ થવાની શક્યતાઓ કેટલી?
જવાબઃ CBI ત્રણ મુખ્ય કારણોથી હાઈકોર્ટના નિર્ણયને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારી શકે છે. જો કે, આ તમામ બાબતોનો હાઇકોર્ટના નિર્ણયમાં જવાબ છે, જેના આધારે સોરેનના વકીલો સુપ્રીમ કોર્ટમાં જોરદાર દલીલ કરી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં કેસની હાલની સ્થિતિ જોતા એવું લાગતું નથી કે હેમંતની ફરી ધરપકડ કરવી આસાન હશે. વિરાગ વધુમાં જણાવે છે કે, જ્યાં સુધી તેમની ધરપકડ બાદ સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવાનો સવાલ છે તો આપણે આ સંબંધમાં અરવિંદ કેજરીવાલના કેસને જોવો પડશે. કેજરીવાલના કેસમાં પણ ટ્રાયલ કોર્ટના વેકેશન જજે જામીન પર નિર્ણય સંભળાવ્યો હતો. કેજરીવાલની જેલમાંથી મુક્તિ પહેલા જ હાઈકોર્ટે ટ્રાયલ કોર્ટના નિર્ણય પર રોક લગાવી દીધી હતી. જેલમાં હોવા છતાં કેજરીવાલે મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું નથી. જામીન બાદ સોરેનને મુક્ત કરવામાં આવ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી કેસમાં સ્ટે આવ્યા બાદ સોરેનને ફરીથી જેલમાં જવું પડશે તો તેમની પાસે સીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવાની કોઈ કાનૂની જવાબદારી રહેશે નહીં.

આ પ્રકારના તમામ સમાચાર માટેે App ડાઉનલોડ કરો.