અનુરાગ કશ્યપ એક સમયે પૃથ્વી થિયેટરમાં વેઈટર હતા:અહીંના કલાકારોનો બોલિવૂડમાં દબદબો; કોઈ આર્થિક ફાયદો નથી છતાં કપૂર પરિવારે આ વારસો બચાવ્યો

મુંબઈના પ્રખ્યાત જુહુ બીચની પાછળ એક પ્રાઇમ લોકેશન પર પૃથ્વી થિયેટર આવેલું છે. થિયેટર કલાકારો માટે આ જગ્યા કાશી-મક્કાથી કમ નથી. અહીં આખો દિવસ કલાકારોનો મેળાવડો રહે છે. અહીં હંમેશાં નાટક અને ડ્રામા થતાં રહે છે. 190 બેઠકોની ક્ષમતા ધરાવતું આ થિયેટર અઠવાડિયામાં 6 દિવસ હાઉસફુલ રહે છે. અહીં ટિકિટના દરો પણ ખૂબ સસ્તા છે, તેથી થિયેટરને વધુ કમાણી થતી નથી. પૃથ્વી થિયેટરનો પાયો 1944માં ભારતીય સિનેમા અને થિયેટરના કટાર લેખક તરીકે જાણીતા અભિનેતા પૃથ્વીરાજ કપૂર દ્વારા નાખવામાં આવ્યો હતો. જો કે, તે તેમના સૌથી નાના પુત્ર શશિ કપૂર દ્વારા ઇમારત તરીકે બનાવવામાં આવી હતી. હાલમાં શશિ કપૂરનો પુત્ર કુણાલ કપૂર આ થિયેટરનું સમગ્ર સંચાલન સંભાળે છે. પૃથ્વી થિયેટર સાથે જોડાયેલા લોકોનું કહેવું છે કે જો શશિ કપૂરનો પરિવાર ઇચ્છે તો તેને કરોડો રૂપિયામાં વેચી શકે છે, પરંતુ તેઓ તેને બિઝનેસ તરીકે જોતા નથી. અનુરાગ કશ્યપ જેવા મોટા ફિલ્મ નિર્માતા પૃથ્વી થિયેટરમાં નાની ભૂમિકાઓ કરતા હતા. તે અહીં ખુરશીઓ પર સૂતો અને વેઈટર તરીકે પણ કામ કરતો હતો. રીલ ટુ રિયલના નવા એપિસોડમાં આપણે જાણીશું આઇકોનિક પૃથ્વી થિયેટર વિશે- પૃથ્વીરાજ કપૂરે થિયેટરનો પાયો નાખ્યો, પૈસા ભેગા કરવા માટે ઝોલી સિસ્ટમ શરૂ કરી
પૃથ્વી થિયેટર સાથે ઘણા દાયકાઓથી જોડાયેલા થિયેટર કલાકાર અને દિગ્દર્શક ઓમ કટારેએ જણાવ્યું હતું કે, 'દેશના દરેક નાના-મોટા કલાકાર પૃથ્વી થિયેટરના સ્ટેજને એકવાર સ્પર્શ કરવા માગે છે. પૃથ્વી થિયેટરની કલ્પના પૃથ્વીરાજ કપૂર સાહેબે કરી હતી. તેઓ દેશના ખૂણે-ખૂણે ફરતા અને નાટકો કરતા હતા, આ માટે તેણે ઝોલી સિસ્ટમ પણ શરૂ કરી’. ‘નાટક પૂરું થયા પછી બધા કલાકારો પોતપોતાની ઝોલીઓ ફેલાવીને ઉભા થઈ જતા. ત્યાં બેઠેલા દર્શકો પોતાની ક્ષમતા મુજબ સ્વેચ્છાએ તેમાં પૈસા નાખતા હતા. ત્યારબાદ પૃથ્વીરાજ કપૂર તે પૈસા કલાકારોમાં વહેંચી દેતા હતા. પૃથ્વી થિયેટરનું નિર્માણ તેમના નાના પુત્ર શશિ કપૂર દ્વારા બિલ્ડિંગ તરીકે કરવામાં આવ્યું હતું.’ વેચીને કરોડો રૂપિયા કમાઈ શકાય છે, પરંતુ કપૂર પરિવાર તેને બિઝનેસ નથી માનતો
શશિ કપૂર અને તેમની પત્ની જેનિફર કેન્ડલે ખૂબ જ નિષ્ઠા અને મહેનતથી પૃથ્વી થિયેટર બનાવ્યું હતું. ઓમ કટારેએ કહ્યું, 'પૃથ્વી થિયેટર આજે જ્યાં સ્થિત છે તે જમીન પૃથ્વીરાજ કપૂરે તેમના નાના પુત્ર શશિ કપૂરને આપી હતી. જો શશિ કપૂર ઇચ્છત તો તેઓ અહીં હોટલ કે રિયલ એસ્ટેટનું કામ કરી શક્યા હોત, પરંતુ તેમણે તેમના પિતાના નામે થિયેટર બનાવવાનું વધુ મુનાસિબ માન્યું. શશિ કપૂર સાહેબ કહેતા હતા કે તેઓ કોઈ બિઝનેસ મેન નથી પરંતુ કલા સાથે જોડાયેલી વ્યક્તિ છે, તેથી તેઓ કલાને આગળ લઈ જવા માગે છે. આજે શશિ કપૂર સાહેબનો પુત્ર કુણાલ કપૂર પણ પિતા અને દાદાનો વારસો સંભાળી રહ્યો છે.’ જો તમારે પૃથ્વી થિયેટરમાં પ્લે કરવું હોય તો શું કરવું?
જો કોઈ નાટક કંપની પૃથ્વી થિયેટરમાં નાટક ભજવવા માગતી હોય તો તેમણે પહેલાં અરજી કરવી પડશે. જો સત્તાધિકારીને લાગે છે કે બધી વિગતો સાચી છે અને નાટક પૃથ્વી થિયેટરમાં બતાવવાને લાયક છે, તો તેમને તારીખ આપવામાં આવે છે. તારીખ મળ્યા પછી નાટક કંપનીએ નિયત ભાડું ચૂકવવાનું હોય છે. અનુરાગ કશ્યપે એકવાર પૃથ્વી થિયેટરમાં વેઈટર તરીકે કામ કર્યું હતું
પૃથ્વી થિયેટર સાથે સંકળાયેલા અન્ય થિયેટર કલાકાર વિકાસે કહ્યું કે અનુરાગ કશ્યપ જેવા મોટા દિગ્દર્શકો એક સમયે અહીં વેઈટર તરીકે કામ કરતા હતા. તેઓ અહીં ખુરશીઓ પર સૂઈ જતા હતા.પ્રખ્યાત અભિનેતા મકરંદ દેશપાંડેના નાટકમાં અનુરાગ છેલ્લી ભૂમિકા ભજવતો હતો. એવા અસંખ્ય લોકો છે જેઓ પૃથ્વી થિયેટરમાંથી ઊભરી આવ્યા છે અને આજે ટીવી અને ફિલ્મોની દુનિયામાં મોટું નામ બની ગયા છે. થિયેટર આર્ટને વ્યવસાય માનવામાં આવતું નથી, મફતમાં શો બતાવવા એ સૌથી નુકસાનકારક છે.
આજે થિયેટર કલાકાર માટે સૌથી મોટો પડકાર શું છે? ઓમ કટારેએ કહ્યું, 'સૌથી મોટો પડકાર એક ઓળખ બનાવવાનો છે. આજે પણ લોકો થિયેટર આર્ટને વ્યવસાય માનતા નથી. લોકોને લાગે છે કે આ માત્ર શોખ માટે કરવામાં આવી રહ્યું છે. આનું કારણ એ છે કે આજે પણ ઘણા થિયેટરોમાં શો મફતમાં બતાવવામાં આવે છે. જ્યારે આપણે આપણા કામનું કોઈ મૂલ્ય નથી રાખતા, તો પછી કોઈ આપણને માન આપશે એવી અપેક્ષા કેવી રીતે રાખી શકાય? એટલા માટે હું દેશની તમામ થિયેટર કંપનીઓને મફતમાં શો ન બતાવવાની અપીલ કરું છું.’ પૃથ્વી થિયેટરથી બહુ ઓછો આર્થિક ફાયદો થાય છે
વિકાસ પૃથ્વી થિયેટરને અભિનયનું મક્કા માને છે. જ્યારે શશિ કપૂરે તેમની શરૂઆત કરી ત્યારે દેશમાં થોડાં જ થિયેટર હતાં. શશિ કપૂરના પરિવારને પૃથ્વી થિયેટરથી વધુ આર્થિક લાભ મળતો નથી. અહીં માત્ર 190 બેઠકોની ક્ષમતા છે. ટિકિટના દર પણ ઊંચા રાખવામાં આવ્યા નથી. શશિ કપૂર અને તેમની પત્ની જેનિફરે એક ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટની રચના કરી હતી. જે દાન આવે છે તેનો ઉપયોગ પૃથ્વી થિયેટરની જાળવણી માટે થાય છે. હવે અહીં એક કાફે ખુલ્યો છે. તેનાથી જે આવક થાય છે તે એક રીતે સૌથી મોટો ફાયદો છે. દિગ્દર્શકો નાટકો જોવા આવતા અને થિયેટરમાંથી કલાકારોને લેવા આવતા
15-20 વર્ષ પહેલાં કલાકાર માટે થિયેટર કરવું ખૂબ જ જરૂરી હતું. તે ફિલ્મોમાં આવશે કે નહીં તે અહીંથી નક્કી થઈ ગયું હતું. દિગ્દર્શકો અહીંથી તેની પ્રતિભાનું મૂલ્યાંકન કરતા હતા. દિગ્દર્શકો નાટક જોવા આવતા હતા, તેઓ જે પણ એક્ટરને સારી એક્ટિંગ કરતા જોતા હતા, તેઓ તેને તેમની ફિલ્મમાં કાસ્ટ કરતા હતા. હવે કાસ્ટિંગ ડિરેક્ટર્સના આગમનથી થિયેટર કલાકારોની સુસંગતતા થોડી ખતમ થઈ ગઈ છે. પૃથ્વી થિયેટર જેવા કપૂર પરિવારનો બીજો વારસો આરકે સ્ટુડિયો કેમ વેચવો પડ્યો?
પૃથ્વી થિયેટરની જેમ કપૂર પરિવાર પાસે પણ મિલકત તરીકે 'આર.કે. સ્ટુડિયો' હતો. જોકે, રિશી કપૂરે તેના ભાઈઓની સલાહ લીધા બાદ તેને વેચી દીધી હતી. મળેલી રકમ રાજ કપૂરના ત્રણ પુત્રોમાં વહેંચવામાં આવી હતી. ઓમ કટારે કહે છે, 'આર.કે. સ્ટુડિયો વેચવો એ યોગ્ય નિર્ણય હતો. તેમને મેનેજ કરવા માટે કોઈ નહોતું. કર્મચારીઓ પર સંપૂર્ણ જવાબદારી છોડી શકાય તેમ નથી. એક વખત ત્યાં મોટા પાયે આગ લાગી હતી. આવી સ્થિતિમાં રિશી કપૂરે તેમના ભાઈઓ રણધીર અને રાજીવે સાથે મળીને તેને વેચવાનો નિર્ણય કર્યો.’ ઓમ કટારેએ કહ્યું કે પૃથ્વી થિયેટર ટકી રહ્યું છે કારણ કે તેનું સંચાલન શશિ કપૂરના પુત્ર કુણાલ કપૂર પોતે કરે છે. તે અવારનવાર અહીં આવે છે, સ્ટાફ સાથે બેઠકો કરે છે. તેઓ પોતે જ તેમાં સામેલ થાય છે, એટલે જ પૃથ્વી થિયેટર આજે પણ ટકી રહ્યું છે.

આ પ્રકારના તમામ સમાચાર માટેે App ડાઉનલોડ કરો.